Gespreksavond over schuldbelijdenis PKN

Op 8 november sprak de scriba van onze kerk, dr. René de Reuver tijdens Kristallnachtherdenking in Amsterdam een verklaring uit, getiteld Erkenning en Verantwoordelijkheid

 

(uit de brief van de PKN aan de kerkenraden d.d. 9 november)

Het is onvoorstelbaar hoe groot het verdriet is dat de Shoah in de Joodse gemeenschap heeft teweeggebracht en hoe diep de pijn die de overlevenden hebben gevoeld. Een pijn die door de volgende generaties wordt meegedragen en ervaren. Het is in erkenning van dat verdriet en die pijn dat de Protestantse Kerk in Nederland zich richt tot de Joodse gemeenschap in ons land.’

Op drie manieren is in de Verklaring sprake van erkenning van schuld. Allereerst erkent de Protestantse Kerk zonder terughoudendheid dat de kerk mede de voedingsbodem heeft bereid waarin het zaad van antisemitisme en haat kon groeien. Vervolgens wordt benoemd dat ‘het de kerkelijke instanties in de oorlogsjaren veelal aan moed heeft ontbroken om voor de Joodse inwoners van ons land positie te kiezen. Dit ondanks de daden van ongelofelijke persoonlijke moed die, God-zij-dank, ook door leden van de kerken werden verricht.’ En ook is er een erkenning van falen in de opvang van Joden die na 1945 terugkeerden in onze samenleving. Aan de Joodse gemeenschap in Nederland wordt daarom gezegd:

‘In de erkenning van dit alles belijdt de kerk schuld. Vandaag in het bijzonder tegenover de Joodse gemeenschap. Want antisemitisme is zonde tegen God en tegen mensen. Ook de Protestantse Kerk is deel van deze schuldige geschiedenis. Wij schoten tekort in spreken en in zwijgen, in doen en in laten, in houding en in gedachten.’ Tot zover de brief.

Deze verklaring heeft veel opgeroepen. Historici benoemen dat de drie kerken die nu samen de PKN vormen wel degelijk wat gedaan hebben. Kinderen van verzetsstrijders voelen zich gekwetst en spreken over een oordeel over mensen die zich niet meer kunnen verdedigen. En ik herken dat wel. Ik heb de oorlog niet meegemaakt, maar heb vele verhalen over de oorlog gehoord ook als predikant. De Reuver stelt dat hij schuld heeft beleden namens het instituut en niet namens individuele kerkleden. Er is een interessante brochure verschenen over de aanloop naar deze verklaring. Deze is gratis te bestellen in de webshop van de PKN.

Op maandag 18 januari organiseren wij een gespreksavond over deze verklaring samen met de Lutherse Gemeente. Vanwege de coronamaatregelen zal die avond plaats per zoom. We zullen de verklaring lezen en nadenken over schuld en verantwoordelijkheid. Wat is schuld bekennen over iets wat 75 jaar geleden is gebeurd? Wat betekent het om over de PKN te spreken als instituut? Wat zijn de consequenties als we 'theologische schuld' erkennen? Wat weten we eigenlijk over de rol van de kerken in de tweede wereldoorlog? Vragen genoeg.

Graag opgeven voor vrijdagavond 15 januari. Wie zich opgeeft krijgt een link en een aantal stukken vooraf opgestuurd.

Jannet van der Spek
domineelukaskerk@xs4all.nl
telefoon: 070- 4062077,